ديدار كعبه يادگاری فراموش نشدنی است. اما وداع از سرزمين مقدس مكه چه تلخ است و جانفرسا!

الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر.

پاک است کسی که این سواری را برای ما رام و مطیع نمود.

و (اگر خدا این را برای ما رام نمی‌کرد).

ما توانایی تسخیر کردن آن را نداشتیم.

و هرآینه ما به سوی پروردگار خویش باز می‌‎گردیم.

خدایا! هرآینه ما در این سفر، نیکویی و پرهیزکاری را از تو می‌‎خواهیم. و انجام آنچه را که مایه‌ی خشنودی توست.

خدایا! این سفر را برای ما آسان کن. و دوری سفر را بر ما کوتاه گردان.

خدایا! تو همراه ما در سفر و سرپرست خانواده‎ی مایی.

خدایا! من از سختی سفر و از حادثه‌‎ی غم‌انگیز و از سختی بازگشت به سوی دارایی و خانواده‌‎ام، و فرزندانم به تو پناه می‌‎برم.

الحمد لله، الحمد لله، الحمد لله.

ستایش از آن خدائی است که ما را به سوی اطاعت از خود هدایت فرمود.

ستایش از آن خدائی است که حج خانه خود را برای ما فراهم گردانید. و اعمال و عبادات حج را بر ما آسان نمود و با نعمت‎های خود بر ما منت گذاشت.

(خدا حافظ) مکه، اى منـزلگاه وحی.

خدا حافظ اى محل طلوع نور.

خدا حافظ اى قبله دنیا.

وداع اى خانه خدا.

خدا حافظ اى مقام إبراهیم.

خدا حافظ اى زمزم.

خدا حافظ اى غار حراء.

خدا حافظ اى منى.

خدا حافظ اى عرفات.

خدا حافظ اى مشاعر دوست داشتنى.

اى اعمال حج و نشانه‌‎هاى خدا.

خدا حافظ اى یادگار زیبا.

اى گرانترین خاطره‌ها.

و اى شیرین‎ترین امیدها و آرزوها.

اى زیباترین زمان زندگی.

و اى بهترین لحظات.

با تو خدا حافظى می‌‎کنیم در حالیکه قلب ما، خوار و زار و فروتن است. و نفس ما خاشع است و امیدواریم که باز هم تو را ببینیم.

از خدا می‌‎خواهیم که ما را بار دیگر بسوی تو برگرداند، و باز هم به دیدار تو موفق شویم، و به دیدن تو باز هم بزرگوار و بزرگوارتر شویم.

اى خدا چقدر فراق و جدائی سخت است.

اى خدا چقدر دورى و جدائی تلخ است.

اى خدا چقدر وداع دشوار است.

خدا حافظ ای مکه.

خدا حافظ ای مکه.

چقدر کلمه خدا حافظی دشوار است.

و چقدر پر حرارت و سوزنده است.

لحظه‌ی وداع و خدا حافظی فراموش نشدنی است.

لحظه‌ی وداع اشکها گرم می‌‎شود.

و انسان به هر شجاعتی که باشد به گریه می‌‎افتد و قدرتمندان در برابر آن کوچک و حقیر می‌‎شوند، و زورگویان در برابر آن از پا می‌‎افتند.

پس کسی که کعبه، خانه خدا را وداع می‌‎گوید.

کسی که می‌‎رود و حرم خدا.

مقام ابراهیم.

رکن الیمانی.

چاه زمزم.

و آب زمزم.

طواف.

و مشاعر مقدسه را پشت سر می‌‎گذارد.

چگونه می‌‎تواند لحظه‌ی وداع را تحمل کند.

چگونه می‌‎تواند لحظه‌‎ی خداحافظی را از یاد ببرد و فراموش کند؟.

اى حجاج گرامی.

اى عزیزان مسافر.

اى برادر رفتنی.

و اى مهمان کوچ کننده.

ما برادرانت در بلد الحرام.

ما که با شنیدن صدای لبیک تو شاد شدیم.

و با نگاه به احرام تو خوشبخت شدیم.

و با بلند کردن الله اکبر و لا اله الا الله گفتن تو اُنس گرفتیم.

و گوش، و جان و روح ما با رایحه دعا و راز و نیاز تو معطر گردید.

چگونه همراهى‎ات را فراموش کنیم.

چگونه به تو خداحافظ بگوییم؟

ميهمان عزيز!

حالا که می‌‎روی.

بدان که دلهای ما با توست.

و اشکهای ما تو را وداع می‌‎گوید.

دین تو، که امانتی در دست توست.

کار تو و خودت را به خدا می‌‎سپاریم.

آری!

ما می‌‎دانیم هنگامى که حج خود را به پایان رسانیدی و اعمال حج تمام شد.

شاد و خوشحال هستی که به سوی خانواده‎ات باز می‌‎گردی و برای دیدار وطنت لحظه شماری می‌‎کنی.

پس از خداوند خواهانیم که تو را با سلامتی، و شادابی، و بهره‌ه‎ای نیک از حج، و پاداش نیک، و حج مبرور و مقبول، و پاک از گناه به خانوده‌‎ات برسی.

برادر مسلمان!

اینک تو در حالی باز می‌‎گردی که إن شاء الله کتاب اعمالت سفید و پاک است.

حال چه می‌‎کنی.

بعد از این که آرزوی تو برآورده شد.

و پاداش نیک بتو داده شد.

بعد از اینکه شیرینی طاعت و فرمان خدا و ایمان به او را چشیدی.

و به خداوند رحمان و رحیم اُنس گرفتی.

پس از اینکه شرف عبادت و سر بلندی تقوا را دیدی؟؟

آنگاه چه می‌‎کنی؟

از باز گشت به سوی خطاها و اشتباهات برحذر خواهی بود؟!

یا اینکه باز هم به سوی گناه گام بر می‌‎داری؟

از پاداشی که خداوند به تو عطا کرده بهره می‌‎گیری؟

یا از آنچه به تو رسید بى‎بهره‎اى، و عهد و پیمانت با خدا وند را می‌‎شکنی؟

برادر و خواهرم به طاعت همیشه و همه جا عبادت کن.

و در رفتن بسوی خیر کوشا باش، و بدان که این اعمال بزرگ و محترم است، و این موسم و زمان بسیار عظیم و والا  است.

رو به سوى خدا کن، و با عجز و التماس و زاری و خواری از او که تنها و یکتاست، که جبار و قاهر است بخواه تا اعمالت را بپذیرد و گناهانت را ببخشاید.

آن گاه با توبه‌ای خالصانه و واقعی وداع بگو و با حرم خدا خداحافظی کن.

با توبه‎ای نصوح.

خداوند خطاب به مومنان می‌‎فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ تُوبُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ تَوۡبَة نَّصُوحًا﴾ [التحریم: 8].

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به سوی خدا توبه کنید، توبه‌ای خالص».

و می‌‎فرماید: ﴿وَتُوبُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ﴾ [النور: 31].

«و همگى بسوى خدا بازگردید اى مؤمنان، تا رستگار شوید».

و خداوند محبت خود را برای توبه کنندگان اعلان فرموده و نیز بخشش گناهان کسانی که استغفار نموده.

و همچنین خشنودی خود را از پاک‌شوندگان.

چنانکه می‌‎فرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِينَ وَيُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِينَ﴾ [البقرة: 222].

«خداوند توبه کنندگان و پاکان را دوست می‌‎دارد».

توبه، عشق و محبت و مودتی است برای خالقأ، و ذلت و خواری است در برابر عظمت خداوند تبارک و تعالى.

و افتادن بر دروازه‎های خداوند کریم است، توبه شستن دل با اشک چشمان است. و از بین بردن گناهان با سوزش پشیمانی است.

این محمد(ص) است که خداوند گناهان گذشته و آینده او را بخشوده.

که می‌‎فرماید: «يا أيها الناس! توبوا إلى الله واستغفروه فإني أتوب في اليوم مائة مرة».

«اى مردم بسوی خدا توبه و استغفار کنید، من در هر روز صد بار توبه می‌‎کنم».

حکمت خداوندی است که سال قمری را با ماه حج.

این عبادت بزرگ به پایان برساند.

تا مومنان از گناهان پاک شوند، از هواهای نفسانی دوری کنند.

و عذر و اشتباهات خود را با عبادات و اعمال حج از خداوند بخواهند.

رسول اکرمصمى‎فرماید: «من حج فلم يرفث ولم يَفْسِق رجع كيوم ولدته أمه».

«هر کس حج کند و در آن حج با زن خود نزدیکی نکند و مرتکب هیچ معصیتی نشود، از گناهانش پاک می‌‎شود، مانند روزی که از مادرش متولد شده است».

و می‌‎فرماید: «الحج المبرور ليس له جزاء إلاَّ الجنة».

«حج مبرور و مقبول نزد خدا هیچ پاداشی جز بهشت ندارد».

پس از خدا می‌‎خواهیم که حج تو را قبول فرماید، و گناهانت را ببخشاید.

و تلاش و کوشش تو را برای به جا آوردن حج.

با پاداشی مورد قبول و پسندیده گرداند، و تو را در پناه خود حفظ نماید و سالم و سلامت به سوی خانواده‌‎ات باز گرداند.

حجاج گرامى!

خودم و تو را به چند شفارش مهم و گرانبها، وصیت می‌‎کنم.

پس گوش جان بسپار و دریچه‎های قلبت را بگشا.

١- تقوا را آشکارا و پنهان پیشه خود کن. چون تقوا آغاز هر خیر و نیکی است، و اساس هر رستگاری است، و راه پیروزی است.

و آن وصیت خدا برای مردمان نخستین و آخرین آن‌هاست. و برای پیامبران و همه‌ی فرستادگان و مؤمنان و صالحان است.

خداوند می‌‎فرماید: ﴿وَلَقَدۡ وَصَّيۡنَا ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَإِيَّاكُمۡ أَنِ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ﴾ [النساء: 131].

«و ما به کسانى که پیش از شما، کتاب آسمانى به آنها داده شده بود، سفارش کردیم، (همچنین) به شما (نیز) سفارش می‌‏کنیم که از (نافرمانى) خدا بپرهیزید».

و رسول الله(ص) می‌‎فرماید: «اتق الله حيثما كنت وأتْبِعِ السيئة الحسنة تمحها». [رواه الترمذی].

«هر جا که هستی  از خدا بترس، بعد از بدی، خوبی کن تا خوبى‎ها، بدی‎های تو را محو و نابود کند».

٢- خود را به اخلاق و رفتار نیک عادت ده. چون از مهمترین حکمت‌های حج و عبادت‎های دیگر عادت کردن به اخلاق نیک است.

چرا که  اخلاق نیک تو را به خداوند نزدیک می‌‎کند و تو را همسایه رسول اکرمص در بهشت می‌‎گرداند، و در نظر مردم محبوب و دوست داشتنی‌‎ات می‌‎دارد.

و اخلاق نیک سنگین‌‎ترین چیزی است که در روز قیامت در ترازوی اعمال می‌‎گذارند.

و پس از تقوا، بیشترین چیزی که مردم را به بهشت وارد می‌‎کند، ترازوی اعمال است.

٣- از ریا و شرک بپرهیز.

چون این خانه (کعبه) از اولین روز بر اساس و قاعده توحید ساخته شده است.

و سبب ساختن آن عبادت خداى یکتا و بى‎همتا، و انجام عبادت و عمل نیک فقط و تنها برای او بوده است.

پروردگار به ابراهیم(ع) امر فرمود تا این خانه را برای طواف کنندگان و نمازگزاران و رکوع کنندگان و سجود کنندگان پاکیزه نگه دارد.

تا اینکه خدا را به یگانگی پرستش کنند.

خداوند می‌‎فرماید: ﴿وَإِذۡ بَوَّأۡنَا لِإِبۡرَٰهِيمَ مَكَانَ ٱلۡبَيۡتِ أَن لَّا تُشۡرِكۡ بِي شَيۡ‍ٔٗا وَطَهِّرۡ بَيۡتِيَ لِلطَّآئِفِينَ وَٱلۡقَآئِمِينَ وَٱلرُّكَّعِ ٱلسُّجُودِ ٢٦﴾ [الحج: 26].

«(به خاطر بیاور) زمانى را که جاى خانه (کعبه) را براى ابراهیم آماده ساختیم (تا خانه را بنا کند; و به او گفتیم:) چیزى را همتاى من قرار مده! و خانه‏ام را براى طواف‏کنندگان و قیام‏کنندگان و رکوع‏کنندگان و سجودکنندگان (از آلودگى بتها و از هر گونه آلودگى) پاک ساز».

و در تاریخ بیان شده که ابراهیم(ع) رمز توحید ویکتا پرستی است. و دشمن شرک و شکننده بتهاست. و پدر ملت حنیف و پاک است.

چنانکه خداوند می‌‎فرماید: ﴿مَا كَانَ إِبۡرَٰهِيمُ يَهُودِيّا وَلَا نَصۡرَانِيّا وَلَٰكِن كَانَ حَنِيفا مُّسۡلِما وَمَا كَانَ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ ٦٧﴾ [آل عمران: 67].

«ابراهیم نه یهودى بود و نه نصرانى؛ بلکه موحدى خالص و مسلمان بود؛ و هرگز از مشرکان نبود».

به همین سبب است که حاجی در آغازین مرحله‎ی عبادات و اعمال حج، اعلان توحید خالص برای خدا می‌‎کند.

و در اولین کلماتی که به زبان می‌‎آورد می‌‎گوید:

«لبيك اللهم لبيك، لبيك لا شريك لك لبيك، إن الحمد، والنعمة، لك والملك، لا شريك لك».

و اما برخی از حجاج فقط برای اینکه به آنها  حاجی گفته شود، قصد انجام مناسک حج می‌‎کنند چنین فردی که انتظار ستایش و مدح مردم را دارد، از حج هیچ بهره‌ی معنوی نمی‌‎برد.

مگر آنچه که خواسته از ریا و تظاهر، و مدح و ثنای مردم به او. چنین کسی نزد خدا هیچ اجر و پاداشی ندارد.

مرتکب گناه شده است، زیرا اعمال حج را برای غیر خدا خدا انجام داده است.

رسول اکرم (ص) می‌‎فرماید: «إذا جمع الله الأولين والآخرين ليوم لا ريب فيه، نادى منادٍ: من كان أشرك في عملٍ عمله لله عز وجل، فليطلب ثوابه من عند غير الله عز وجل، فإن الله أغنى الشركاء عن الشرك».

«هنگامى‎که خداوند مردم را در روز قیامت جمع می‌‎کند منادی ندا می‌‎کند: اى مردم هرکس در عمل و کرداری که برای خدا انجام داده شریک قائل شده و شرک آورده، ثواب و پاداش آن را از غیر خدا (یعنی همان کسی که پرستش کرده) بگیرد که خدا از شرک و شرک آورندگان، بی‎نیاز است».

و خداوند می‌‎فرماید: ﴿قُلۡ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحۡيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ١٦٢﴾ [الأنعام: 162-163].

«بگو: نماز و تمام عبادات من، و زندگى و مرگ من، همه براى خداوند پروردگار جهانیان است. همتایى براى او نیست; و به همین مامور شده‏ام; و من نخستین مسلمانم!».

و شخص مؤمن به هیچ کس جز خدا توجه نمى‎کند.

و درست نیست که در اعمال خود تظاهر و ریا کند.

یا اینکه غیر خدا با کسى دیگر راز و نیاز کند.

چه آن فرد زنده باشد چه مرده.

مبارک شمردن و برکت جستن قبرها (چه انسان بزرگ و چه عامی) درست نیست.

مسح کردن و دست کشیدن بر قبر و آرامگاه بزرگان دین و مردان خدا به هیچ وجه درست نیست.

همچنین به دعا خواندن آن‌ها.

یاری خواستن و تضرع کردن در برابر قبر آنها که از این دنیا رفته‌‎اند. و یا حتى اگر زنده باشند. چون دعا و التماس و طلب از غیر خدا، درست نیست.

قربانی کردن برای غیر خدا.

و نیز در مقابل دیگران که از سفر می‌‎آیند.

یا در برابر عروس و داماد و غیر آن صحیح نیست.

و انسان مؤمن کسی است که همه‌ی اعمال و عبادات آشکار و پنهان خود را فقط برای خدا انجام می‌دهد.

خداوند می‌‎فرماید: ﴿وَلَوۡ أَشۡرَكُواْ لَحَبِطَ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ﴾ [الأنعام:88].

«و اگر آنها مشرک شوند، اعمال (نیکى) که انجام داده‏اند، نابود می‌‏گردد (و نتیجه‏اى از آن نمى‏گیرند)».

٤- نمازهای پنجگانه را به موقع، و در اوقات خود، و با جماعت ادا کن.

زیرا اگر حج، رکن پنجم از ارکان اسلام است. نماز رکن دوم آن می‌‎باشد.

و آنهم ستون و اساس دین اسلام است، و رکن اصلی عبادت است. و هیچ عملی مقبول درگاه خداوند واقع نمى‎شود.

و خدا هیچ عبادت و طاعتی را نمى‎پذیرد، مگر به واسطه‎ی نماز.

پس نماز را بر پای دار، و در هنگام نماز فروتن و افتاده باش. چون نماز وسیله‌ی ارتباط و پیوند انسان با خداوند است.

نماز نور چشم توست، نماز دل انسان را شاداب و با طراوت می‌‎کند. نماز روزی انسان را زیاد می‌‎کند، و درون انسان را پاک می‌‎دارد.

نماز و یاد خدا قلب انسان، و وجدان انسان را آرام می‌‎کند. و از اشتباه و خطا و گناه دور می‌‎سازد.

خداوند می‌‎فرماید: ﴿إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ تَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنكَرِ﴾ [العنکبوت: 45].

«که نماز (انسان را) از زشتی‌ها و گناه بازمى‏دارد».

و می‌‎فرماید: ﴿قَدۡ أَفۡلَحَ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ١ ٱلَّذِينَ هُمۡ فِي صَلَاتِهِمۡ خَٰشِعُونَ ٢﴾ [المؤمنون: 1-2].

«مؤمنان رستگار شدند؛ آن‌ها که در نمازشان خشوع دارند».

و رسول اکرم(ص) می‌‎فرماید: «أرأيتم لو أن نهراً بباب أحدكم يغتسل منه كل يوم خمس مرات هل يبقى من درنه ـ أي وسخه ـ شيء، قالوا: لا يبقى من درنه شيء، قال: فذلك مثل الصلوات الخمس، يمحو الله بهن الخطايا».

فرض کنید جوی آبی بر در خانه یکی از شما باشد و هر روز پنج بار خود را در آن بشوید. آیا از نجاست و پلیدی، چیزی بر بدنش باقی می‌‎ماند؟

یاران گفتند: خیر یا رسول الله!

آن حضرت (ص) فرمودند: این مانند نمازهای پنج گانه است که خداوند گناهان و خطاها را به وسیله‌ی آن از بین می‌‎برد.

٥- خداوند تو را به عبادت و طاعت خود دعوت فرمود، و تو را بسوی خانه خود آورد. و آنگاه سالم و پیروز به خانواده‌ات باز گردانید.

بنابر این بر تو است که شکر این نعمت را به جای آوری و با روح و جانی آزاد و رها از دنیا دوستی و خودبینی به خانه باز گردی.

و عزم کن که از این پس به مردم خوبی و بخشش کنی و آن‌ها را در راه خیر پند و اندرز دهی، و یاری‎شان نمایی.

تا جایی که نیرو و توان داری و از تو بر می‌‎آید امر به معروف و نهی از منکر کن.

یعنی مردم را به کارهای نیک دعوت کن. و از اعمال بد برحذر دار.

و بذر ایمان و نیکی را در همه جا بپاش، تا نزد خداوند از بهترین بندگان به شمار آیی.

چنانکه خداوند می‌‎فرماید: ﴿وَمَنۡ أَحۡسَنُ قَوۡلا مِّمَّن دَعَآ إِلَى ٱللَّهِ وَعَمِلَ صَٰلِحا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ ٣٣﴾ [فصلت: 33].

«چه کسى خوش گفتارتر است از آن کس که دعوت به سوى خدا می‌‏کند و عمل صالح انجام می‌‏دهد و می‌‏گوید: من از مسلمانانم‏».

٦- سفر حج را، سفر عبادات و راز و نیازها و اعمال دینی بدان.

سفری که آغاز تولد تو به شمار آید. سفری که پر از توبه و استغفار، و نماز و تسبیح و روزه و شب زنده‎داری باشد.

و با آن عبادت‎ها راه ورود گناه را به دل خود ببند، و از جاهای شک برانگیز، که تو را از یاد خدا متوجه غیر خدا می‌‎کند دوری کن. و خوردنى‎ها و غذایت را از راه حلال به دست آور، و حلال بدان.

و مطمئن باش که هر روزی حلالی را خداوند برای تو تعیین کرده و فرستاده است.

پس در کسب روزى‎ات تلاش و کوشش کن.

و از شک و تردید نسبت به سرنوشت، روزی و چیزی که خدا برای تو قرار داده بپرهیز.

٧- بر این سفر خود بیندیش. و فکر کن که این سفر باز گشتی ندارد. مانند سفر آخرت و مرگ و خداحافظی از دنیای خاکی که برای برخی مردم ترسناک است.

بیندیش که امروز به سوی خانه‌ی خدا آمدی، و فردا به سوی خدا می‌‎روی. (که باز گشتی در آن نیست).

امروز به سوی حج خانه خدا مسافرت کردی، و فردا به سوی قبر خودت مسافرت می‌‎کنی.

این لحظه را که به سوی خانواده‌ات باز می‌‎گردی، و از دیدار آن‌ها خوشحال و مسرور می‌‎شوی، غنیمت شمار.

زیرا روزی می‌‎آید که از نزد اهل و خانواده‌‎ات می‌‎روی، و هرگز نمی‌‎توانی بار دیگر آن‌ها را ببینی.

مگر اینکه تو و خانواده‌‎ات همگان از اهل بهشت باشید ـ بإذن الله ـ.

بنابر این به گونه‌‎ای زندگی کن که هر لحظه آماده‌‎ی سفر باشی، و خداحافظی از این دنیا، و دوری از خانواده، و سفر به سوی آخرت برایت آسان باشد.

در کار خیر تلاش کن، و به آخرت بیندیش که سفری بی‌‎بازگشت است.

خداوند می‌‎فرماید: ﴿حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ رَبِّ ٱرۡجِعُونِ ٩٩ لَعَلِّيٓ أَعۡمَلُ صَٰلِحٗا فِيمَا تَرَكۡتُۚ كَلَّآۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَآئِلُهَاۖ وَمِن وَرَآئِهِم بَرۡزَخٌ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ ١٠٠﴾ [المؤمنون: 99-100].

«(آن‌ها همچنان به راه غلط خود ادامه می‌‏دهند) تا زمانى که مرگ یکى از آنان فرارسد، می‌‏گوید: پروردگار من! مرا بازگردانید. شاید در آنچه ترک کردم (و کوتاهى نمودم) عمل صالحى انجام دهم! (ولى به او می‌‏گویند:) چنین نیست! این سخنى است که او به زبان می‌‏گوید (و اگر بازگردد، کارش همچون گذشته است)! و پشت سر آنان برزخى است تا روزى که برانگیخته شوند».

اینک اى برادر و خواهر عزیز!!

تو می‌‎روی پس از این عبادت‎ها و طاعت‎های زودگذر، اما روح‌بخش و به یاد ماندنی.

پس از این یادبودی زودگذر، و افکار موجز و کم که دل و وجدان تو، از آن پر شد. و روزها و شبهای کوتاه، و پس از شنیدن سخنان مختصر و مفید که درون را شاد می‌‎کند.

تو می‌‎روی. و ما دوست داشتیم بیشتر از این با تو سخن بگوییم.

از حج.

از نماز.

از خوبی‌ها.

و از تمام عبادت‌هایی که تو را به خداوند نزدیک می‌‎سازد، می‌‎خواستیم آخرین لحظات دیدار را برای تو زنده کنیم، و به یادت آوریم.

امیدواریم این پیمان، آخرین عهد و پیمان ما با تو نباشد. و ما تو را هر لحظه، هر جا به یاد خدا و اطاعت از فرمانهای خدا مشاهده کنیم.

با آرزوی سلامت و آسایش و ایمان به خداوند، و مأنوس با قرآن.

برادر و خواهرم!

قلب ما با تو بود، و روح ما نیز با تو.

و در کنار تو شب زنده‌داری کردی. و نماز خواندیم، و دعا گفتیم.

ما کوشش کردیم و خود را انفاق نمودیم، تا اینکه در سعادت تو پیروز شویم، و به دوستی و همنشینی با تو برسیم.

تقصیر و کوتاهی را بر ما ببخشای، خدا ما را بر بدى‎هایمان می‌‎بخشاید.

اوست شنوا و اجابت‌کننده دعاها، دین و امانت و عاقبت کارت را به خدا می‌‎سپاریم.

و از خدا خواهانیم تو همیشه وهمه جا (در سفر و حضر) حفظ کند.

والسلام عليكم ورحمة الله وبركاته.